Những quy định cần biết về kết cấu cầu thang cần tuân thủ những tiêu chuẩn gì?

Kết cấu cầu thang là gì và vai trò trong xây dựng

Cầu thang là một phần không thể thiếu trong bất kỳ công trình xây dựng nào, từ nhà phố, biệt thự đến các tòa nhà cao tầng. Về mặt kỹ thuật, kết cấu cầu thang là hệ thống các bộ phận kết nối với nhau để tạo ra lối đi an toàn giữa các tầng.

Hệ thống này không chỉ chịu tải trọng bản thân mà còn phải đảm bảo khả năng chịu lực khi có người di chuyển, vận chuyển đồ đạc hoặc các yếu tố khác tác động. Vai trò của kết cấu cầu thang trong công trình bao gồm:

1. Đảm bảo an toàn cho người sử dụng

Một cầu thang được thiết kế bài bản giúp phân bố lực đều, hạn chế nguy cơ nứt gãy, lún sàn hoặc sập bậc. Việc lựa chọn vật liệu, cấu trúc và kiểu dáng cầu thang đóng vai trò quyết định đến độ bền, khả năng chịu lực và an toàn cho người sử dụng.

2. Tạo điểm nhấn thẩm mỹ cho không gian

Cầu thang không chỉ là công cụ di chuyển mà còn có giá trị thẩm mỹ cao. Trong nhiều công trình, đặc biệt là nhà phố, biệt thự hay căn hộ cao cấp, cầu thang thường được đặt ở vị trí trung tâm và thiết kế trở thành trung tâm trang trí, góp phần nâng cao vẻ đẹp tổng thể của kiến trúc.

3. Tối ưu công năng và diện tích sử dụng

Thiết kế cầu thang hợp lý giúp tận dụng tối đa không gian. Các kiểu cầu thang chữ L, chữ U, xoắn ốc hay cầu thang thẳng được bố trí sao cho vừa tiết kiệm diện tích vừa thuận tiện cho việc di chuyển.

Đồng thời, cầu thang còn có thể kết hợp với các hốc chứa đồ hoặc tủ trang trí, tăng công năng sử dụng cho ngôi nhà.

4. Ảnh hưởng đến phong thủy và vận khí của công trình

Trong thiết kế nhà ở theo phong thủy, vị trí, hướng đi, độ cao và số bậc cầu thang đều có ảnh hưởng đến năng lượng lưu thông trong không gian sống.

Một cầu thang được bố trí đúng phong thủy không chỉ mang lại cảm giác thông thoáng, thuận tiện mà còn góp phần cân bằng năng lượng, mang lại may mắn và tài lộc cho gia chủ.

5. Tăng giá trị sử dụng lâu dài của công trình

Kết cấu cầu thang được xây dựng chắc chắn và bền vững sẽ kéo dài tuổi thọ công trình, hạn chế chi phí sửa chữa, bảo dưỡng. Việc đầu tư vào cầu thang ngay từ giai đoạn thiết kế sẽ giúp công trình không chỉ đẹp về mặt thẩm mỹ mà còn bền vững theo thời gian.

Các bộ phận chính trong kết cấu cầu thang

Một hệ cầu thang được coi là đạt chuẩn phải có đầy đủ các bộ phận cơ bản, đảm bảo cả tính kỹ thuật lẫn thẩm mỹ. Trong đó, bản thang là phần quan trọng nhất:

1. Bản thang (phần chịu lực chính)

Bản thang là bộ phận trực tiếp gánh chịu tải trọng của người đi lại, vật dụng di chuyển và toàn bộ trọng lượng cầu thang. Tùy thuộc vào thiết kế và mục đích sử dụng, bản thang có thể được thi công bằng bê tông cốt thép, gỗ tự nhiên, thép hình hoặc kính cường lực.

Một số dạng bản thang thường gặp:

• Bản thang nghiêng: Phổ biến trong nhà ở dân dụng nhờ thi công đơn giản, kết cấu gọn và chi phí hợp lý.

• Bản thang gấp khúc: Thường thấy ở nhà phố có diện tích hạn chế; dạng này giúp tiết kiệm không gian và dễ dàng bố trí thêm chiếu nghỉ.

• Bản thang cong: Mang tính thẩm mỹ cao, thường sử dụng trong biệt thự, khách sạn hoặc công trình sang trọng. Đường cong mềm mại giúp không gian trở nên ấn tượng và uyển chuyển hơn.

2. Chiếu nghỉ và chiếu tới

Trong thiết kế cầu thang, chiếu nghỉ được bố trí ở giữa các đợt thang nhằm tạo khoảng dừng chân, giúp người đi lại có thể nghỉ ngơi hoặc đổi hướng một cách thuận tiện.

Trong khi đó, chiếu tới nằm ở cuối cầu thang, đóng vai trò kết nối trực tiếp với sàn tầng trên hoặc dưới. Cả hai bộ phận này đều quan trọng trong việc đảm bảo an toàn, hạn chế mệt mỏi khi di chuyển và mang lại sự thoải mái cho người sử dụng.

3. Dầm cầu thang

Dầm cầu thang là cấu kiện chịu lực chủ yếu, giữ vai trò liên kết bản thang với dầm chính và sàn công trình. Dầm thường được thi công bằng bê tông cốt thép hoặc thép hình, tùy thuộc vào giải pháp thiết kế.

Việc tính toán kết cấu dầm cần được thực hiện chính xác để hạn chế tình trạng võng, nứt hoặc mất ổn định, từ đó nâng cao độ bền vững cho toàn bộ hệ cầu thang.

4. Lan can và tay vịn

Lan can là lớp bảo vệ xung quanh cầu thang, ngăn ngừa nguy cơ té ngã, trong khi tay vịn giúp người sử dụng có điểm tựa khi di chuyển lên xuống. Vật liệu thường dùng gồm: gỗ, inox, kính cường lực, hoặc sắt sơn tĩnh điện.

Ngoài vai trò an toàn, lan can và tay vịn còn mang giá trị thẩm mỹ, góp phần tạo điểm nhấn kiến trúc cho không gian sống.

5. Bậc thang

Mỗi cầu thang được cấu thành từ nhiều bậc thang, trong đó gồm hai phần chính: mặt bậc (nơi đặt chân) và cổ bậc (phần dựng đứng).

Kích thước bậc thang được thiết kế dựa theo công thức tiêu chuẩn: 2h + b = 600–630 mm (h: chiều cao bậc, b: chiều rộng bậc).

Thông thường, chiều cao bậc từ 150–180 mm và chiều rộng bậc từ 250–300 mm, giúp người dùng di chuyển dễ dàng, đảm bảo nhịp bước thoải mái và an toàn.

Các loại kết cấu cầu thang phổ biến trong xây dựng nhà ở

Trong thiết kế và thi công nhà ở, cầu thang không chỉ đóng vai trò kết nối giữa các tầng mà còn góp phần tạo nên phong cách kiến trúc tổng thể. Hiện nay, có một số loại kết cấu cầu thang được sử dụng phổ biến:

1. Cầu thang bê tông cốt thép

• Ưu điểm: Độ bền cao, khả năng chịu lực lớn, ít rung lắc, tuổi thọ lâu dài.

• Hạn chế: Trọng lượng nặng, khó thay đổi kết cấu hoặc vị trí sau khi thi công.

• Ứng dụng: Phù hợp với nhà phố, biệt thự và các công trình công cộng, nơi cần độ bền vững và ổn định.

2. Cầu thang thép

• Ưu điểm: Trọng lượng nhẹ, dễ dàng lắp đặt, linh hoạt trong tạo hình.

• Hạn chế: Dễ rung, có thể gây tiếng ồn và cần được sơn chống gỉ để đảm bảo độ bền.

• Ứng dụng: Thường dùng trong nhà ống diện tích nhỏ, nhà xưởng hoặc công trình mang tính công nghiệp.

3. Cầu thang gỗ

• Ưu điểm: Mang lại vẻ đẹp sang trọng, ấm áp; phù hợp với phong cách cổ điển, tân cổ điển và không gian sang trọng.

• Hạn chế: Chi phí cao hơn so với các loại cầu thang khác; dễ bị cong vênh hoặc mối mọt trong môi trường ẩm.

• Ứng dụng: Thường thấy trong biệt thự, nhà vườn và các công trình cao cấp.

4. Cầu thang kính – inox

• Ưu điểm: Kiểu dáng hiện đại, giúp không gian trở nên thông thoáng, tận dụng ánh sáng tự nhiên hiệu quả.

• Hạn chế: Dễ bám dấu vân tay, bụi bẩn; yêu cầu sử dụng kính cường lực có độ dày từ 10mm trở lên để đảm bảo an toàn.

• Ứng dụng: Lý tưởng cho căn hộ, nhà phố theo phong cách tối giản hoặc hiện đại.

Tiêu chuẩn kỹ thuật trong thiết kế kết cấu cầu thang

Để đảm bảo an toàn và thuận tiện khi sử dụng, cầu thang cần được thiết kế theo đúng các tiêu chuẩn kỹ thuật quy định. Những thông số dưới đây được tham chiếu từ TCVN 4319:2012 và các quy chuẩn xây dựng Việt Nam hiện hành:

• Chiều cao bậc thang: nằm trong khoảng 150 – 180 mm, phù hợp với bước đi của người Việt.

• Chiều rộng bậc thang: dao động từ 250 – 300 mm, tạo sự thoải mái khi di chuyển.

• Độ dốc cầu thang: nên duy trì từ 20° đến 45° để cân bằng giữa an toàn và công năng.

• Chiều cao lan can: tối thiểu 900 mm, đảm bảo chống ngã và an toàn cho trẻ nhỏ.

• Chiều rộng toàn cầu thang:

  • Nhà ở: không nhỏ hơn 900 mm.

  • Công trình công cộng: từ 1200 mm trở lên để đáp ứng lưu lượng người đi lại lớn.

• Chiếu nghỉ: cần bố trí sau mỗi 11 – 12 bậc, với chiều rộng tối thiểu 900 mm để người sử dụng có điểm dừng nghỉ hợp lý.

Bản vẽ chi tiết kết cấu cầu thang bê tông cốt thép và phần hoàn thiện

Trong nhiều công trình dân dụng và công nghiệp, cầu thang bê tông cốt thép được xem là bộ phận kết cấu chủ đạo. Nó không chỉ đáp ứng nhu cầu giao thông theo phương đứng mà còn trực tiếp tham gia chịu lực, đồng thời góp phần hoàn thiện kiến trúc tổng thể.

Hồ sơ bản vẽ kỹ thuật thường thể hiện rõ các thành phần cơ bản như: dầm chiếu tới, bản thang, lan can tay vịn, liên kết kết cấu cũng như các lớp hoàn thiện bề mặt.

1. Mặt bằng và mặt cắt tổng thể

• Mặt cắt 1-1: mô tả cấu tạo theo phương đứng, bao gồm chiếu nghỉ, chiếu tới, các đoạn bậc, vị trí bố trí thép chịu lực và hệ dầm nâng đỡ.

• Mô hình 3D: hiển thị trực quan các chi tiết như bậc thang, bản thang, lan can. Bản vẽ 3D thường có chú thích rõ vị trí cốt thép Ø12, Ø14, dầm chịu lực, tay vịn, lớp vữa hoàn thiện, đồng thời thể hiện liên kết giữa cầu thang với sàn tầng và tường bao quanh.

2. Chi tiết dầm và sàn chiếu tới

• Dầm sàn chiếu tới: thường có kích thước tiêu chuẩn 200x300 mm, làm nhiệm vụ liên kết bản thang với sàn tầng. Bản vẽ thể hiện đầy đủ các lớp cấu tạo gồm lớp lát, lớp bê tông và lớp vữa lót.

• Cốt thép, tay vịn và lan can tại chiếu tới: thép được bố trí Ø20a4; tay vịn sử dụng Ø42. Trong bản vẽ, các chi tiết về cao độ chiếu tới, vị trí lan can, dầm, cùng với lớp trát, lát và hoàn thiện đều được thể hiện rõ ràng.

• Lớp hoàn thiện chiếu tới: bản vẽ mô tả chi tiết lớp xây gạch, lớp vữa hoàn thiện theo mác phù hợp, bao gồm kích thước lớp vữa, gạch lát, dầm chiếu tới và bản thang liên kết.

3. Lan can, tay vịn và hệ liên kết

Trong thiết kế cầu thang, lan can và tay vịn là những bộ phận không thể thiếu, vừa đảm bảo an toàn, vừa tăng tính thẩm mỹ.

• Bản vẽ mặt đứng và mặt cắt cần thể hiện rõ cấu tạo lan can, tay vịn (thường bằng gỗ, kim loại hoặc kính) và hệ thanh đứng.

• Các chi tiết liên kết được bố trí trực tiếp với bậc thang, phần kết thúc gắn chắc vào dầm chịu lực để đảm bảo ổn định.

• Ghi chú kỹ thuật thường áp dụng: chiều cao lan can khoảng 900 mm, khoảng cách giữa các thanh đứng 120 mm nhằm đáp ứng tiêu chuẩn an toàn.

Ghi chú kỹ thuật chung

• Kết cấu chính: cầu thang thường sử dụng bê tông cốt thép đúc toàn khối, đảm bảo độ bền chắc và khả năng chịu lực cao.

• Cốt thép: áp dụng thép CB300, bố trí Ø12, Ø14, Ø20 tại bản thang và dầm theo yêu cầu tính toán.

• Hoàn thiện bề mặt: ốp lát bằng gạch men hoặc đá granite dày 10–20 mm, kết hợp lớp vữa M75 và trát M50 để tăng độ bám dính.

• Tiêu chuẩn áp dụng: toàn bộ quá trình thiết kế, thi công và nghiệm thu đều tuân thủ nghiêm ngặt hệ thống TCVN hiện hành.

Những lỗi thường gặp trong thiết kế và thi công cầu thang

Trong quá trình thiết kế và thi công, cầu thang thường phát sinh một số lỗi phổ biến ảnh hưởng đến an toàn, công năng và thẩm mỹ của công trình, cụ thể như:

• Bậc thang không đồng đều: Dễ gây vấp ngã, đặc biệt nguy hiểm cho trẻ nhỏ và người lớn tuổi.

• Chiếu nghỉ quá hẹp hoặc thiếu chiếu nghỉ: Khiến việc di chuyển giữa các tầng trở nên mệt mỏi, giảm tính tiện dụng.

• Lan can quá thấp hoặc sử dụng vật liệu kém chất lượng: Tiềm ẩn rủi ro mất an toàn, không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật.

• Thi công sai kỹ thuật: Có thể dẫn đến hiện tượng nứt gãy, võng hoặc lún cầu thang, ảnh hưởng nghiêm trọng đến độ bền kết cấu.

Để hạn chế tối đa những lỗi trên và đảm bảo công trình đạt chuẩn, gia chủ nên lựa chọn dịch vụ thiết kế & thi công trọn gói. Với kinh nghiệm và đội ngũ chuyên môn cao, A&G Việt Nam mang đến giải pháp đồng bộ từ phần kết cấu móng, hệ cầu thang đến hoàn thiện nội thất.

Điều này không chỉ đảm bảo sự chắc chắn và an toàn mà còn giúp công trình hài hòa về mặt kiến trúc, tối ưu công năng và thẩm mỹ.

Nếu anh/chị đang tìm kiếm giải pháp tổng thể cho ngôi nhà từ thiết kế đến thi công, A&G Việt Nam sẽ đồng hành để kiến tạo không gian sống hoàn hảo, bền vững và phù hợp ngân sách.

Liên hệ ngay với A&G Việt Nam để được tư vấn chi tiết và nhận báo giá tốt nhất.

--------------------------------------------------

CÔNG TY CỔ PHẦN TƯ VẤN KIẾN TRÚC VÀ XÂY DỰNG A&G VIỆT NAM

• Trụ sở: Số 18/163 Vũ Hữu, Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân, Hà Nội
• Văn phòng: BT 56 - TT3C Khu nhà ở Quốc Hội - Trung Văn - NTL - HN
• Hotline: 098.1478.866
• Email: agjsc.vn@gmail.com
• Website: agjsc.vn